วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหารตั้งอยู่บนถนนราชดำเนิน ตำบลในเมือง อ.เมือง จ.นครศรีธรรมราช วัดพระมหาธาตุเป็นพระอารามหลวงชั้นเอกชั้นวรมหาวิหาร เดิมชื่อวัดพระบรมธาตุ เป็นปูชนียสถานที่สำคัญที่สุดแห่งหนึ่งของ ภาคใต้ และประเทศไทย พระบรมธาตุนครศรีธรรมราช ตามตำนานกล่าวว่า พระบรมสารีริกธาตุเสด็จมาสู่หาดทรายแก้ว โดยนางเหมชาลา และพระทนทกุมาร เมื่อประมาณปี พ.ศ.๘๕๔ จึงได้สร้างพระบรมธาตุ แบบศิวิชัย เพื่อบรรจุพระบรมสารีริกธาตุ ต่อมาในรัชสมัยพระเจ้าจันทรภาณุ เมื่อประมาณปี พ.ศ.๑๗๙๐ ได้ทรงสร้างเป็นเจดีย์ทรงลังกาครอบองค์เจดีย์เดิม วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร เป็นปูชนียสถานอันศักดิ์สิทธิ์ที่เคารพสักการะอย่างสูงสุดของชาวนครศรีธรรมราชและชาวใต้ทั้งปวง วัดพระมหาธาตุฯ เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์ หลายองค์ เช่น พระศรีศากยมุนีศรีธรรมราช เป็นพระประธานปางมารวิชัย ประดิษฐานอยู่ในวิหารหลวง พระพวยประดิษฐานอยู่ในวิหารโพธิ์ลังกา พระแอดหรือพระสังกัจจายน์ ประดิษฐานอยู่ในวิหารพระแอด ท้าวจตุคาม รามเทพ และพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์อีกมากมาย ความมีมหัศจรรย์อย่างหนึ่งของ องค์พระบรมธาตุ คือ องค์พระเจดีย์จะไม่มีเงาทอดลงพื้นไม่ว่าแสงอาทิตย์จะส่องกระทบไปทางใด ซึ่งยังไม่มี ใครหาคำตอบได้
พ.ศ. 854 เจ้าชายทนทกุมารและพระนางเหมชาลา (พระโอรสธิดาในพระเจ้าโคสีหราชกับพระนางมหาเทวี ผู้ครองเมืองทันทบุรี) และบาคู (แปลว่า นักบวช) ชาวสิงหล ได้สร้างวัดพระบรมธาตุวรมหาวิหาร เจดีย์องค์เดิมเจดีย์แบบศรีวิชัย คล้ายเจดีย์กิริเวเทระ ในเมืองโบโลนนารุวะ ประเทศศรีลังกา
พ.ศ. 1098 พระเจ้าศรีธรรมาโศกราช ปฐมกษัตริย์ราชวงศ์ปทุมวงศ์ แห่งอาณาจักรตามพรลิงค์ ทรงสร้างเมืองนครศรีธรรมราชขึ้น พร้อมกับการก่อสร้างเจดีย์ขึ้นใหม่ เป็นเจดีย์แบบศาญจิ
พ.ศ. 1770 พระเจ้าจันทรภาณุ กษัตริย์พระองค์ที่ 2 แห่งอาณาจักรตามพรลิงค์และเป็นพระอนุชาของพระเจ้าศรีธรรมาโศกราช ได้บูรณะพระบรมธาตุเจดีย์ เจดีย์แบบลังกา ทรงระฆังคว่ำ หรือ โอคว่ำ มีปล้องไฉน 52 ปล้อง สูงจากฐานถึงยอดปลี 37 วา 2 ศอก ยอดปลีของปล้องไฉน หุ้มทองคำเหลืองอร่าม สูง 6 วา (เท่ากับ 12 เมตร) 1 ศอก (เท่ากับ 0.50 เมตร) แผ่เป็นแผ่นหนา เท่าใบลานหุ้มไว้ น้ำหนัก 800 ชั่ง (เท่ากับ 960 บาท) รอบพระมหาธาตุ มีองค์เจดีย์ 158 องค์
พ.ศ. 1719 นั้น พระเจ้าศรีธรรมาโศกราช ทรงสร้างเมืองนครศรีธรรมราชขึ้นมา รวมถึงมีการก่อสร้างเจดีย์องค์ใหม่ขึ้น เป็นเจดีย์ทรงลงกา สูง 55 เมตร จากฐานบัวคว่ำบัวหงายจนถึงปลียอดนั้น จะสูง 6.8 เมตร โดยรอบประดับด้วยทองคำเนื้อสิบหุ้ม
พ.ศ. 1830 หลัง ตามพรลิงค์ล่มสลายเพราะโรคระบาด พระพนมศรีทะเลมเหสวัสดิทราชา (ท้าวพญาอู่ทอง ) กษัตริย์ผู้ปกครอง ราชวงค์เพชรบุรี-อยุธยา ได้ส่งพระโอรสธิดาลงมา 3 องค์มาสร้างเมืองนครศรีธรรมราช คือ 1.เจ้าศรีราชาคนโต ได้ครองนครศรีธรรมราช 2.คนรองพระนางสนตราเทวี ได้ครองเมืองตระนอม มีพระสวามีชื่อเจ้าอินทราชา 3.เจ้าอินทรกุมารได้ครองเมืองสระอุเลาหรือท่าทองกาญจนดิษฐ เมื่อวันพฤหัสบดี ที่ 30 มกราคม พุทธศักราช 1830 ปีขาล โดยนางสนตราเทวี แม่เมืองขนอม ได้บุกเบิกสร้างนาตระนอม (อ.ขนอม) ตระชล(อ.สิชล) นาตระฉลอง อลอง(ต.ฉลอง) นาสระเพียง นากาญจนดิษ ไชยา และสร้างท่าเรือขนอมหรือเมืองกลอย ค้าขายข้าว พริก งาช้าง แร่ แล้วนำเงินไปบูรณะพระธาตุเมืองนครศรีธรรมราชที่ร้างมาหลายอายุคนเพราะเกิดโรคระบาดตามพระราชโองการของเจ้าอยู่หัวแห่งอยุธยา ร่วมกับเจ้าศรีราชา พระนางสนตราเทวีแม่เมืองตระนอมหรือขนอมยังได้บูรณะวัดเจดีย์หลวงที่สร้างจากปะการังกลายเป็นแหล่งท่องเที่ยวของ อำเภอขนอมจังหวัดนครศรีธรรมราชถึงปัจจุบัน และลูกหลานของพระนางสนตราเทวี ได้ทำนุบำรุงสร้างอีกหลายวัดตลอดมาจนถึงสมัยพระคีรีศรีสงคราม(เจ้าหัวเมืองกลอยหรือเมืองขนอม) กับ แม่เมืองอ่ำแดงเอียด ในนครศรีธรรมราชอีกหลายวัด เช่น วัดกลาง วัดกระดังงา ในเมืองตระนอม เป็นต้น ลูกหลานได้ครองเมืองสืบมา จนอยุธยาเสียกรุง เมืองตระนอม และท่าทองจึงได้ไปรวมกับเมืองนครศรีธรรมราช สายเจ้าศรีราชา ในปี พ.ศ 2310 และสุดท้ายสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีลงมารวบรวมหัวเมืองน้อยใหญ่ทางใต้ ทั้ง3เมือง คือมืองตระนอมขนอม ,เมืองสระอุเลาท่าทอง ,เมืองนคร จึงขึ้นกับกรุงธนบุรี ในปี พ.ศ 2312 ในที่สุด บ้านเมืองช่วงนี้มีภัยสงคราม การบูรณทำนุบำรุงวัดน้อยลง พระคีรีศรีสงครามได้เป็นกำลังต่อเรือที่เมืองไชยาเพื่อให้สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีใช้ในการสู้ศึกกับจักรวรรดิพม่าที่สาม[6] โดยลูกชายของพระคีรีศรีสงคราม คือหลวงไชยคีรีศรีสงคราม ได้รับใช้ชาติต่อมาเป็นทหารรักษาพระองค์หรือวังหน้าในสมัย ร.2 ตลอดจนได้รับความไว้วางใจเป็นทัพหน้าชนะศึกไทรบุรี เมื่อปี 2364 ในสมัย ร.3 และลูกหลานของพระคีรีศรีสงครามสืบตระกูลว่า
“ขนอม” ตลอดมา
พ.ศ. 2155 และ พ.ศ. 2159 สมัยสมเด็จพระเอกาทศรถมีการซ่อมแผ่นทอง ที่ปลียอดพระบรมธาตุ
พ.ศ. 2190 สมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง ยอดพระบรมธาตุได้ชำรุดหักลง และได้มีการซ่อมสร้างขึ้นใหม่
พ.ศ. 2275 – 2301 สมัยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ มีการดัดแปลงทางเข้าพระสถูปพระบรมธาตุบริเวณวิหารพระทรงม้า
พ.ศ. 2312 สมัยสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี ปฏิสังขรณ์พระอารามทั่วไปภายในวัด และโปรดให้สร้างวิหารทับเกษตร ต่อออกจากฐานทักษิณรอบองค์พระบรมธาตุ
สมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย เจ้าพระยานครศรีธรรมราช (พัฒน์) ได้บูรณะพระวิหารหลวง วิหารทับเกษตร พระบรมธาตุที่ชำรุด
ปฏิสังขรณ์ครั้งใหญ่ สมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว บูรณะกำแพงชั้นนอก วิหารทับเกษตร วิหารธรรมศาลา วิหารพระทรงม้า วิหารเขียน ปิดทองพระพุทธรูป
พ.ศ. 2457 สมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ติดตั้งสายล่อฟ้า ยอดองค์พระบรมธาตุเจดีย์
พ.ศ. 2515 – 2517 บูรณปฏิสังขรณ์พระวิหารหลวง และพระอุโบสถ
พ.ศ. 2530 ซ่อมกลีบบัวทองคำ ที่ฉีกขาดเปราะบาง เสื่อมสภาพเป็นสนิม เสริมความมั่นคงแข็งแรงที่กลีบบัวปูนปั้น ในวันที่ 28 สิงหาคม พ.ศ. 2530 พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตรทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว ขณะดำรงพระราชอิสริยยศ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จอัญเชิญแผ่นกลีบบัวทองคำ ขึ้นประดิษฐานบนองค์พระบรมธาตุเจดีย์
พ.ศ. 2537 – 2538 บูรณะปลียอดทองคำพระบรมธาตุเจดีย์ และเสริมความมั่นคงปูนแกนในปลียอด ใช้งบประมาณทั้งสิ้น 50 ล้านบาท สิ้นทองคำ 141 บาท (มาตราชั่ง ตวง วัด ของไทย 1 บาท เท่ากับ 15.2 กรัม)
กรมศิลปากร ได้ประกาศในราชกิจจานุเบกษา วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหารเป็นโบราณสถาน ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 53 ตอนที่ 34 วันที่ 27 กันยายน พ.ศ. 2479 และคณะกรรมการมรดกโลก มีมติในการประชุมคณะกรรมการสมัยที่ 37 ณ กรุงพนมเปญ ประเทศกัมพูชา เมื่อวันที่ 21 มิถุนายน พ.ศ. 2556 รับรองวัดพระมหาธาตุวรมหาวิหารเข้าสู่บัญชีเบื้องต้นก่อนเสนอขึ้นทะเบียนแหล่งมรดกโลก
ข้อมูล วิกิพีเดีย
ภาพพระพุทธรูปภายในวิหารทีบเกษตร
